تأمین نور گیاهان آپارتمانی و 3 پارامتر اصلی آن
تمام گیاهان دنیا چه گیاهان آپارتمانی و چه گیاهان باغی و باغچه ای و فضای باز، فرایندی رو انجام میدن به اسم فتوسنتز
که به طور خلاصه یعنی غذاسازی؛ یعنی اینکه گیاه با استفاده از دی اکسید کربن، عناصر غذایی، آب و نور خورشید، غذای خود و موجودات زنده دیگر را تولید و در مقابل اکسیژن آزاد میکنه. در این فرایند مواد قندی، کربوهیدرات و پروتئین تولید میشه که بخشی از اون به مصرف گیاه میرسه و مازاد اون بصورت میوه یا در ساقه‌ها و ریشه‌های گوشتی گیاه ذخیره میشه.
برای اینکه هر گیاهی بتونه غذاسازی کنه نیاز به انرژی داره حالا این انرژی رو از کجا میاره؟ درست حدس زدی از نور. پس اگه نور نباشه فتوسنتز نیست و اگه فتوسنتز نباشه گیاهی وجود نداره؛ همچنین اگه فتوسنتز نباشه اکسیژن سطح زمین هم بسیار کم میشه و ادامه حیات برای تمام موجودات زنده غیر ممکن.
گلها و گیاهان آپارتمانی هم فتوسنتز (غذاسازی) میکنن؛ فقط فرقش در اینه که ما آدما استفاده ای از غذای ساخته شده توسط اونا نمیبریم و تمام غذاشون به مصرف خودشون میرسه! چون اصولاً گیاهان آپارتمانی با اهداف زیبایی شناختی و بخاطر تأثیرات خوبی که در کیفیت هوا و حالات روحی و روانی ما آدما دارن، خریداری و نگهداری میشن.
به همین جهته که تأمین نور گیاهان آپارتمانی شاه کلید موفقیت تو پرورش و نگهداری اوناست.یعنی اگه نور مناسب نباشه ولی تمام عوامل محیطی دیگه مثل آبیاری، رطوبت، دما، کوددهی و بستر‌کشت عالی باشن، باز هم تمام زحماتت به هدر میره؛ پس حواست به نور باشه
برخی ها سوال میکنن گیاهان آپارتمانی بدون نیاز به نور کدامند؟ این سؤال کاملاً غلط و غیر علمیه؛ چون هیچ گیاهی بدون نور نمی‌تونه زنده بمونه؛ فرقی نمیکنه گیاه آپارتمانی باشه یا گیاه فضای باز
ولی اگر بپرسی گیاهان آپارتمانی مقاوم به نور کم کدامند؟ این یک سؤال قابل قبول و درستیه؛ چرا که نیاز نوری گیاهان آپارتمانی مختلف با هم فرق میکنه و برخی به نور بیشتری نیاز دارن و برخی به نور کمتر. به گیاهانی که به نور کم برای رشد و نمو نیاز دارن گیاه آپارتمانی کم نور یا گیاه آپارتمانی مقاوم به سایه یا گیاه آپارتمانی سایه دوست گفته میشه.
اگه میخوای به جواب تمام سؤالات 
ذهنت در خصوص نور گیاهان آپارتمانی برسی فقط کافیه این مقاله رو تا آخر بخونی اگر هم حوصله خواندن نداری ویدئو ها رو به ترتیب نگاه کن:
نقش و کارکرد نور در گیاهان
نور یکی از مهمترین عوامل در رشد و نگهداری گیاهان است و در تولید مثل، فتوسنتز، سوخت و ساز، تولید مواد آلی و اعمال حیاتی گیاهان نقش اساسی دارد.
همچنین نور در آغازیدن یا تغییر واکنش‌های فیزیولوژیک گیاه مانند جوانه زنی و خواب گیاه نقش دارد. گیاهان میتوانند در خاک ضعیف و یا بدون کود زنده بمانند؛ ولی هیچ گیاهی بدون نور نمی‌تواند زنده بماند.
نور از فوتون تشکیل شده و بصورت امواج الکترومغناطیس انتشار می‌یابد و دارای انرژی میباشد. در گیاهان تقریباً یک درصد نوری که به سطح زمین میرسد صرف فتوسنتز شده بقیه بصورت تعرق، تبخیر، گرما و انعکاس هدر می‌رود.
مهمترین عامل برای خرید و نگهداری گیاهان خانگی باید نور باشد و بر اساس نور در دسترس، گیاهان در خانه چیده شوند؛ چرا که کمبود نور علاوه بر کاهش رشد، باعث ایجاد مشکلاتی نظیر رشد علفی، کمرنگ شدن برگها و از بین رفتن ابلقی آنها میگردد.
تمام گیاهان یک نقطه مرگ نوری دارند؛ یعنی اگر نور از آن مقدار کمتر شود گیاه دچار مرگ خواهد شد. نور زیاد به همراه دمای بالا سبب افزایش سرعت رشد گیاهان میشود.
پارامترهای مهم در تأمین نور گیاهان آپارتمانی
برای اینکه بتونی نور گیاهان آپارتمانی خودت رو به بهترین شکل تأمین کنی باید اول با سه مفهوم یا پارمتر مهم یعنی شدت نور، رنگ نور و مدت نوردهی آشنا بشی:
کمیت نور (شدت نور) یعنی چی؟
مقدار امواج نوری که در واحد زمان به واحد سطح میرسد، شدت نور نامیده میشود و با واحد‌های نظیر فوت-کندل[1] یا لوکس[2] اندازه‌گیری میشود.
یک فوت-کندل مقدار نوری است که از یک شمع بر روی یک سطح سفید به مساحت یک فوت مربع(30*30 سانتی متر) از فاصله یک فوتی (30 سانتی) در یک اتاق کاملا تاریک میتابد و معادل یک لومن بر فوت مربع است.
یک لوکس (یک لومن بر متر مربع) مقدار نوری است که از یک منبع یک لومنی در یک فاصله یک متری بر سطحی به مساحت یک متر مربع تابیده میشود. هر فوت کندل (فوت شمع) تقریباً معادل 10 لوکس است.
لومن[3] نیز مقدار نوری است که از یک منبع نوری در واحد زمان در تمام جهات پخش میشود و مقدار روشنایی را برای چشم انسان اندازه گیری میکند.
وات با تولید و یا مصرف انرژی در واحد زمان ارتباط دارد. بنابراین میتوان گفت که وات نشان‌دهنده میزان مصرف برق است و روشنایی تولید شده را نشان نمیدهد و باید از لومن استفاده کرد.
مقدار لوکس مثل مقدار لومن ثابت نبوده و در هر نقطه از مکان میتواند متفاوت باشد؛ یعنی هر چه منبع نور به سطح نزدیکتر شود شدت نور افزایش میابد و هرچه دورتر شود شدت نور کاهش میابد. اگر میزان روشنایی (لومن) ثابت بماند ولی سطح افزایش یابد شدت نور کاهش میابد و بالعکس.
در شدت نور بالاتر سرعت فتوسنتز افزایش می‌یابد. (البته در صورت فراهم بودن سایر عوامل) بنابراین رشد گیاه بیشتر میشود. بنابراین تأمین نور گیاهان آپارتمانی وابستگی زیادی به شدت نور دارد. البته اگر شدت نور از حدی بالاتر برود باعث آسیب به گیاه میشود که در ادامه به آن میپردازیم.
[1] .Foot Candle
[2] .Lux
[3] .Lumen
شدت نور داخل خونه چقدره؟
در خارج از خانه و در فضای باز، آفتاب کامل بین 100,000 تا 130,000 لوکس شدت دارد که در زیر سایه درختان تنومند شدت نور تا 2500 لوکس و کمتر و در یک روز کاملاً ابری تا 1000 لوکس کاهش میابد. در زمان غروب نیز شدت نور به شدت کاهش می‌یابد.
حتی روشن‌ترین مکانهای داخل خانه نیز نمی‌توانند به حداکثر شدت نوری که در فضای باز وجود دارد نزدیک شوند؛ در نهایت 50 درصد این مقدار میتواند وارد خانه شود که معادل 50,000 لوکس است. از طرفی شدت نور داخل خانه حتی در یک اتاق، اصلاً یکنواخت نیست.
برای اینکه فهم درست تری از شدت نور داشته باشید باید بدانید که شدت نور مورد نیاز برای مطالعه معمولی 215 تا 540 لوکس و برای مطالعه دقیق متون سخت 540 تا 1075 لوکس است. معمولاً شدت نور در اغلب مکانهای خانه ها از 1 تا 1000 لاکس متغیر است. همچنین زمانی که چراغ ها و لوسترها روشن میشوند شدت نور تغییر زیادی میکند. بنابراین در تأمین نور گیاهان آپارتمانی باید این نکته را مد نظر قرار دهید.
رابطه شدت نور گیاهان آپارتمانی با میزان رشد آنها چطوریه؟
برای گیاهان دو حد برای شدت نور مهم است:
1-حد بالای شدت نور(LSP)[1] که به آن نقطه اشباع نوری نیز میگویند؛ یعنی شدت نوری که فتوسنتز در آن حداکثر است و میزان بالاتر از آن تأثیری در افزایش رشد و فتوسنتز گیاه نخواهد داشت. میزان بالاتر از این مقدار باعث از بین رفتن کلروفیل برگها، آسیب به بافتهای گیاه و آفتاب سوختگی میشود.
2-حد پایین شدت نور(LCP)[2] که به آن نقطه جبران نوری نیز میگویند؛ حدی از شدت نور است که در آن فتوسنتز و تنفس گیاه برابر میشود؛ یعنی میزان تولید غذا و مصرف آن در گیاه یکسان شده و بنابراین گیاه رشد نمی‌کند و همان اندازه باقی می‌ماند.
دراین نقطه گیاه رشد نمی‌کند و نمی‌تواند برگهای از دست رفته در اثر مسن شدن را جایگزین کند. در این حالت گیاه در کوتاه مدت نمیمیرد ولی اگر این حالت ادامه پیدا کند گیاه به تدریج دچار مرگ میشود.
بالا رفتن شدت نور تا حدی که برابر با LSP باشد باعث بیشتر شدن رشد گیاهان آپارتمانی شما میشود ولی بیشتر از آن دیگر تأثیری در افزایش رشد آنها نخواهد داشت وحتی ممکن است سبب افتاب سوختگی و از بین رفتن گیاه شود.
اگر یک گیاه آپارتمانی را در جایی قرار دهیم که شدت روشنایی آن کمتر از LCP گیاه باشد تنفس گیاه بیشتر از فتوسنتز آن میگردد؛ بنابراین گیاه شما از اندوختۀ غذایی خود استفاده کرده و ذخیره غذایی خود را تمام میکند؛ در این حالت گیاه خیلی زود ضعیف شده و می‌میرد.
اگر گیاه بتواند خود را با این شرایط نوری سازگار کند مصرف ذخیره غذایی متوقف شده و غذای کافی برای تنفس را خواهد ساخت و نمیمیرد.
اگر گیاهی مدت طولانی در جایی قرار گیرد که شدت روشنایی آن برابر با LCP گیاه باشد؛ چون نمی‌تواند برگهای از دست رفته خود را جبران کند باز هم در بلند مدت از بین خواهد رفت (چون بیشتر برگها 6 ماه تا 2 سال عمر میکنند)؛
بنابراین باید گیاهان آپارتمانی خود را در شدت نور بالاتر از نقطه جبران نوری قرار داد تا زنده مانده و رشد کنند. این شدت نور را حداکثر میتوان تا نقطه اشباع نوری بالا برد. نقطه اشباع نوری اگر گیاه به خوبی آبیاری شود میتواند بالاتر رود.
بنابراین حد مطلوب برای نور گیاهان آپارتمانی جایی است که شدت نور بین نقطه جبران نوری و نقطه اشباع نوری باشد که این مقدار برای گیاهان مختلف متفاوت است.
نقطه اشباع و نقطه جبران نوری برای گیاهان مختلف متفاوت بوده و به ساختار ژنتیکی و زیستگاه طبیعی که گیاه از آنجا منشأ گرفته بستگی دارد.
بطور کلی هر چه رطوبت محیط کمتر شود باید شدت نور محیط نیز کاهش یابد زیرا گیاه روزنه های روی برگ های خود را در رطوبت خیلی پایین میبندد تا کمتر تعرق کند و آب کمتری از دست بدهد.
گیاهان آپارتمانی با برگهای ابلق نقطه جبران نوری بالاتری نسبت به برگ سبز‌ها دارند.
هرچه نقطه جبران نوری پایین‌تر باشد احتمال اینکه گیاه بتواند خود را با شرایط نوری خانه سازگار کند بیشتر است؛ چون عموماً داخل خانه‌ها نور به میزان کافی برای رشد گیاهان وجود ندارد.
گیاهان آپارتمانی بومی جنگلهای گرمسیری و نیمه گرمسیری عموماً نقطه جبران نوری پایین تری نسبت به گیاهان آپارتمانی بومی نواحی بیابانی و صحرایی دارند. به خاطر همین است که کاکتوسها و ساکولنتها دیرتر با شرایط نوری خانه سازگار میشوند.بنابراین در تأمین نور گیاهان آپارتمانی به این نکات توجه نمایید.
[1] . Light Saturation Point
[2] .Light Compensation Point
شدت نور رو چطور اندازه بگیرم؟
روش‌های زیادی برای اندازه‌گیری شدت نور محیط وجود دارد. برای مثال، میتوانید به میزان سایه‌ای که توسط نور ایجاد میشود نگاه کنید. یک سایه تیز و کاملاً مشخص دلالت بر شدت نور زیاد دارد، در حالی که یک سایه مبهم و نامشخص، نشان‌گر شدت نور متوسط است و هیچ سایه‌ای در شدت نور کم تولید نمی‌شود.
روش دقیقتر استفاده از دستگاه‌های نور سنج است که به دلیل گران بودن آنها میتوانید از اپلیکیشن‌های موبایلی برای اندازه گیری شدت نور گیاهان آپارتمانی استفاده کنید. این اپلیکیشن ها شدت نور را با استفاده از سنسور نور سنج گوشی هوشمند اندازه گرفته و نشان میدهند.
در این روش باید موبایل را در سه حالت مختلف، یکبار روی گیاه، یکبار در وسط و یکبار هم در پایین گل و گیاه آپارتمانی خود قرار دهید و مقدار شدت نور را اندازه بگیرید؛ سپس یک میانگین ساده از این سه عدد بدست آورید. برای دانلود این اپلیکیشن ها میتواند عبارت Light Meter یا Lux Meter را در گوگل پلی و اپ‌استورهای دیگر جستجو کنید.
یکی از بهترین ها، اپلیکیشن Photometer Pro میبایشد که میتوانید آن را از اینجا دریافت کنید.
شدت نور باید در چند نوبت در طول روز اندازه‌گیری شود؛ از طرفی با توجه به اینکه در فصول مختلف شدت نور تغییر میکند این اندازه‌گیری را باید در بهار، تابستان، پاییز و زمستان به طور مجزا در اوقات مختلف روز انجام داد تا بتوان به تخمین دقیق‌تری از شدت نور در دسترس برای گیاهان آپارتمانی رسید.
در خرید گیاهان خانگی باید به شدت نور مورد نیاز آنها توجه زیادی داشته باشیم؛ به طور مثال کاکتوسها و ساکولنتها به شدت نور زیادی نیاز داشته (حداقل 7,500 لوکس) و باید نور آنها مستقیم باشد؛ بنابراین اگر به این نور دسترسی ندارید از خرید آنها اجتناب کنید.
کیفیت نور (رنگ نور) یعنی چی؟
منظور از کیفیت نور، همان رنگ نوری است که به سطح گیاه میرسد؛ به عبارتی کیفیت نور، طول موج‌های مختلف نور است که احتیاجات گیاه را برای فتوسنتز فراهم میکند و باعث رنگ‌آوری گیاه میگردد.
واحد اندازه‌گیری طول موج نور، نانومتر است. برای انسانها فقط نور مرئی، یعنی نوری با طول موج 380 (بنفش) تا 760 (قرمز) نانومتر قابل مشاهده است.
نور مورد نیاز گیاهان در بازه 400 الی 700 نانومتر قرار دارد که بازه 400 تا 500 نانومتر، محدوده نور آبی نامیده میشود و برای رشد رویشی شاخ و برگ مفید است و از 600 الی 700 نانومتر، محدوده نور قرمز نامیده میشود و برای گلدهی و میوه‌دهی مفید است.گیاهان میتوانند تمام انرژی مورد نیاز خود را از بخش آبی و قرمز نور دریافت کنند. همچنین ناحیه‌ای بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ نانومتر (سبز و زرد) وجود دارد که گیاهان فقط قادر به جذب مقدار ناچیزی از آن هستند.
نور خورشید تمام طیف‌های نوری مورد نیاز گیاهان را داراست (از ماوراء بنفش تا مادون قرمز) نور قرمز و نور آبی بیشترین اثر را بر رشد گیاه دارند؛ زیرا بیشترین سرعت فتوسنتز در 430 نانومتر (نور آبی) و 670 نانومتر (نور قرمز) شکل میگیرد.
نور‌های سبز و زرد معمولاً از سطح گیاه بازتاب شده و جذب گیاه نمی‌شوند. کلروفیل‌ها قادرند که درصد بالایی از نور را در قسمت قرمز طیف نوری و همچنین در قسمت آبی جذب کنند؛ برعکس، جذب‌کننده ضعیفِ قسمت‌های سبز و زرد طیف نوری هستند و با انعکاس آن باعث تولید رنگ سبز در بافتهای حاوی خود میشوند؛ به همین دلیل است که اکثر گیاهان به رنگ سبز دیده میشوند.
پس در تأمین نور گیاهان آپارتمانی علاوه بر شدت نور باید به رنگ نور هم توجه کنیم.
رنگ نور‌های مورد نیاز گیاهان
نور آبی (430 تا 520 نانومتر ) مهمترین نور برای رشد گیاهان است؛ زیرا به راحتی توسط کلروفیل جذب شده و از طریق فتوسنتز به انرژی تبدیل میشود. اکثر گیاهان در مراحل ابتدایی رشد (مثل گیاهچه ها و نشاها) عمدتاً به نور آبی نیاز دارند. نور آبی به تولید کلروفیل بیشتر و شاخ و برگهای قوی‌تر در گیاهان کمک میکند. نور آبی در جوانه زنی بذرها نیز تأثیر بیشتری دارد.
نور قرمز (610 تا 720 نانومتر) دومین نور مهم برای گیاهان است؛ ولی به خاطر داشتن طول موج بلندتر، انرژی کمتری نسبت به آبی داشته و در نتیجه اگر به تنهایی استفاده شود تأثیر کمتری را روی رشد و سلامت گیاهان خواهد داشت.
نور قرمز برای گلدهی، تولید جوانه گل و میوه دهی مفید است و برای تولید ریشه و توسعه پیاز گیاه نیز ضروری است. وقتی نور قرمز با نور آبی ترکیب میشود برای بلوغ گیاهان نیز بسیار مفید عمل کرده و میزان تولید برگ نیز افزایش چشمگیری پیدا میکند.
نور قرمز (در محدوده 660 نانومتر) باعث متراکم شدن شاخ و برگ گیاه، کوتاه ماندن گیاه، شاخه دهی بیشتر و سبز تیره شدن برگها میشود. نور قرمز بدون نور آبی در واقع بدتر از نور آبی بدون نور قرمز است. در ترکیب نور قرمز و آبی حداکثر فتوسنتز انجام میشود.
نور سفید که تمام طول موج‌های مورد نیاز گیاهان را دارد نوری است که شدت طیف نوری سبز، قرمز و آبی ( RGB ) آن یکسان بوده و با روشنایی یکسانی به چشم انسان بتابد. گیاهان از هر کدام از طول موج‌های رنگی استفاده خاصی می‌برند که تمام این طول موج‌ها در نور سفید موجود هستند. گیاهان زمانی بهتر رشد میکنند که همه رنگ‌های نور به آنها برسد.
نور خورشید در واقع نور سفیدی است که از تمام رنگ‌ها تشکیل شده است و حاوی نور زرد نیز میباشد و این طول موجی است که بیشتر برای ما قابل مشاهده است؛ به همین دلیل نور خورشید زرد به نظر میرسد. نور خورشید ترکیبی از طیف‌های رنگی بنفش، نیلی، آبی، سبز، زرد، نارنجی و قرمز میباشد.
گیاهان کمترین استفاده را از نور زرد و نور سبز ( 520 تا 610 نانومتر) دارند؛ هرچند مقدار بسیار کمی از آن را نیز استفاده میکنند.
نور بنفش (380 تا 430 نانومتر) نیز به خودی خود تأثیر محدودی بر رشد گیاه دارد؛ اما زمانی که با نور قرمز و آبی ترکیب شود بسیار مفید است. اضافه شدن نور بنفش، رنگ، طعم و بوی گیاهان را افزایش میدهد.
نور فرابنفش (کمتر از 380 نانومتر) کوتاهترین طول موج و در نتیجه بیشترین میزان انرژی را دارد؛ به همین دلیل برای اکثر گیاهان مضر است. نور فرابنفش باعث کوتاهی گیاه و کلفت شدن برگها میشود. نور فرابنفش به سه نوع UVA، UVB و UVC تقسیم بندی میشود.
فرابنفش UVC کوتاهترین طول موج و بیشترین انرژی را دارد و مضرترین نوع فرابنفش است؛ ولی قادر به نفوذ به جو زمین نیست، UVB از لحاظ مضربودن در رتبه دوم قرار دارد و باعث آفتاب سوختگی پوست و ایجاد سرطان میشود. کرم های ضد آفتاب موجود در بازار برای مقابله با این اشعه تولید میشوند.UVB و UVC هر دو برای گیاهان نیز مضر هستند.
فرابنفش UVA بالاترین طول موج را دارد و برای انسانها مضر است و سبب برنزه شدن پوست میشود. از نور فرابنفش UVA در برخی گلخانه ها بخاطر برخی خواص برای گیاهان استفاده میشود.
گیاهان آپارتمانی به طول موج آبی بیشتری نسبت به نور قرمز نیاز دارند. این موضوع بدان علت است که در زیستگاه طبیعی اکثریت آنها، یعنی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، تعداد روز‌های ابری زیاد است. بنابراین در تأمین نور گیاهان آپارتمانی به این موضوع توجه کنید.
بطور کلی اگر در تأمین نور گیاهان آپارتمانی خود از نور طبیعی خورشید استفاده میکنید دغدغه ای از بابت رنگ نور نداشته باشید؛ چون تمام طیف های نوری را دارا است؛ ولی اگر از نور مصنوعی استفاده میکنید باید به رنگ نور در مراحل مختلف رشد گیاه خود توجه کنید و در انتخاب نوع لامپ نیز دقت کنید که در فصل مربوط به نور مصنوعی به طور کامل به آن پرداخته شده است.
طول مدت نوردهی برای گیاهان آپارتمانی
سومین پارامتر در تأمین نور گیاهان آپارتمانی طول مدت نوردهی است. یعنی اینکه گیاه چند ساعت از شبانه روز در معرض روشنایی است و به آن نور میرسد.
مجموع نور دریافتی توسط گیاهان به دو عامل بستگی دارد: شدت نور و مدت نوردهی
اصولاً هرچه طول روز بلندتر باشد نور بیشتری به زمین میرسد. در بهار و تابستان، طول روز بلندتر از پاییز و زمستان است؛ بنابراین بخاطر مدت نوردهی بیشتر، نور دریافتی گیاهان در نیمه اول سال بیشتر است.
از طرفی شدت نور نیز در بهار و تابستان بخاطر اینکه زاویه تابش خورشید عمودی تر است بیشتر از پاییز و زمستان است. بطور کلی نور دریافتی گیاهان در نیمه اول سال دوبرابر یا بیشتر از دوبرابر نیمه دوم سال است.
بین شدت نور و مدت نوردهی رابطه وجود دارد؛ شدت نور بیشتر در مدت کمتر، اثری مشابه شدت نور کمتر در مدت بیشتر برای همه گیاهان از جمله گیاهان آپارتمانی دارد.
روشنایی 24 ساعته برای اکثر گیاهان مضر است و به آنها آسیب می‌زند؛ مثلاً در فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های قطار این حالت وجود دارد. اگر قرار است روشنایی 24 ساعته باشد باید شدت نور کم شود (کمتر از 500 لوکس) تا به گیاهان آسیبی نرسد. اکثر گیاهان به 8 ساعت تاریکی در طی شبانه روز نیاز دارند.
سایر عوامل مؤثر در میزان نور دریافتی گیاهان آپارتمانی چیه؟
علاوه بر سه پارامتر اساسی ذکر شده در بالا عوامل دیگری نیز در میزان نور دریافتی گیاهان آپارتمانی تأثیر گذارند:
بخار آب موجود در هوا، ابر‌ها و گرد و غبار، مقداری از نور خورشید را جذب، بازتاب و پراکنده میکنند؛ بنابراین در مقدار نور دریافتی گیاهان تأثیر‌گذار هستند.
تعداد پنجره‌ها و اندازه آنها، وجود درختان و ساختمان‌ها در روبروی پنجره‌ها و همچنین پرده ها نیز بر میزان نور ورودی به خانه ها و در نتیجه تأمین نور گیاهان آپارتمانی مؤثراند.
در تأمین نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی کدوم عامل مهمتره؟
در تأمین نور گیاهان آپارتمانی، باید به شدت نور و مدت زمان نوردهی توجه بیشتری کنید.
رنگ نور چندان اهمیت ندارد؛ زیرا در اغلب موارد، گیاهان آپارتمانی از نور طبیعی استفاده میکنند؛ یعنی نور خورشیدی که از پنجره ها یا نورگیرها وارد خانه ها میشود و نور خورشید تمام طیف‌های رنگی مورد نیاز گیاهان را دارد. هرچند این نور اغلب غیر مستقیم و فیلتر شده است ولی این موضوع تأثیری بر رنگ نور ندارد و فقط شدت آن را کاهش میدهد.
از طرفی اکثر گیاهان خانگی برگساره‌ای یا برگ زینتی هستند و رنگ نور برای آنها اهمیت کمتری دارد.
فقط در صورتی که از نور مصنوعی به تنهایی برای پرورش و نگهداری گیاهان آپارتمانی خود استفاده میکنید باید به رنگ نور هم توجه نمایید چرا که در مراحل مختلف رشد، گیاهان آپارتمانی به برخی طیف های نوری نیاز بیشتری پیدا میکنند. در خصوص نور مصنوعی به طور مفصل در ادامه مقاله صحبت شده است.
بهترین نور برای رشد گیاه من چیه؟
برای اینکه بدونی بهترین نور برای رشد گیاه آپارتمانی تو چیه، اول باید با انواع نور آشنا بشی. بطور کلی دو نوع نور وجود داره که مطمئناً اسمشونو زیاد شنیدی ولی شاید دقیقاً ندونی چه فرقی با هم دارن: نور مستقیم و نور غیر مستقیم
نور مستقیم [1]
به نوری گفته میشود که هیچ چیز بین منبع نور و محدوده نورپردازی شده وجود ندارد؛ به عبارتی نوری است که در فضای باز وجود داشته و بدون هیچ مانعی به گیاه میتابد و یا نوری که از شیشه شفاف، غیر مشجر، غیر مات، غیر رفلکس یا آنتی رفلکس و بدون پرده، وارد یک محیط مسقف مانند خانه شده و بر گیاه میتابد.
نوری که از پنجره‌های جنوبی وارد خانه میشود به شرط شفاف بودن شیشه و نداشتن پرده، نور مستقیم به حساب می‌آید که بیشترین میزان نور مستقیم دریافتی، مربوط به همین پنجره جنوبی است؛ البته به شرطی که جلوی پنجره مانعی مانند درخت و دیوار نباشد.
نوری که از پنجره شرقی صبحگاه وارد خانه میشود و نوری که از پنجره غربی عصرگاه وارد خانه میشود به شرط شفاف بودن شیشه و نداشتن پرده، نور مستقیم به حساب می‌آید.
نور مستقیم جزئی[2] یعنی نور مستقیمی که فقط در بخشی از روز وجود دارد؛ بطور مثال در امتداد دیوار شرقی خانه. اکثر گیاهان آپارتمانی نیازمند نور مستقیم، به این نور علاقه دارند.
اکثر گیاهان آپارتمانی قادر به تحمل نور مستقیم خورشید نیستند و تنها تعداد کمی از آنها مانند کاکتوسها و ساکولنتها، شمعدانی‌ها، کالانکوئه‌ها و کراسولا‌ها را باید در نور مستقیم نگهداری کرد و سایر گیاهان آپارتمانی باید در نور غیر مستقیم (فیلتر شده) نگهداری شوند؛ وگرنه آسیب می‌بینند یا از بین می‌روند.
نور غیر مستقیم[3]
نور غیر مستقیم یا نور فیلتر شده[4]، نوری است که از پنجره با شیشه مشجر، مات یا رفلکس یا شیشه شفاف پرده‌دار وارد خانه میشود یا در گلخانه‌ها پس از گذر از نایلون، طلق یا شید[5] گلخانه‌ای وارد میگردد یا نوری است که از شاخ و برگهای درختان عبور میکند[6] یا از سطوح منعکس میشود.
نور وارد شده از پنجره شمالی همیشه غیر مستقیم است.
نور وارد شده از پنجره شرقی در ظهر و عصر حتی اگر شیشه شفاف و بدون پرده باشد غیر مستقیم به حساب می‌آید.
نور وارد شده از پنجره غربی در صبح و ظهر حتی اگر شیشه شفاف و بدون پرده باشد غیر مستقیم به حساب می‌آید.
نور داخل تراس بدلیل نداشتن سقف مستقیم حساب شده و فقط مناسب گیاهان آفتاب پسند است؛ نور داخل بالکن نیز بخشی مستقیم و بخشی غیر مستقیم میباشد.
منظور از پرده برای فیلتر کردن نور، یک پرده توری، حریر یا نازک است و نه پرده‌های ضخیم، دکوراتیو، والان دار یا سلطنتی! همچنین بهتر است از پرده‌های روشن استفاده شود تا نور بازتاب کند و در خانه به خوبی پراکنده شود. از پرده‌های زبرا و کرکره‌ای نیز میتوانید برای کم یا زیاد کردن نور ورودی استفاده کرده و نور گیاهان آپارتمانی خود را به شکل حرفه ای تری تأمین کنید.
[1]. Direct Sunlight
[2]. Partial Direct Sunlight
[3]. Indirect Sunlight
[4]. Filtered Sunlight
[5]. Sun Shade
[6]. Dappled Sun
چند نوع پنجره داریم و فرقشون چیه؟
در تمام خانه‌های ما، هشت نوع پنجره میتواند وجود داشته باشد که مقدار و نوع نور دریافتی هر کدام از این پنجره‌ها با بقیه تفاوت دارد و هر گیاهی را برحسب نیاز نوری آن، میتوان در پشت این پنجره‌ها قرار داد.
پنجره جنوبی
این نوع پنجره به دلیل حرکت قوس دار خورشید از شرق به غرب، بیشترین و قوی‌ترین دریافت نور را دارد و در تمام طول روز به غیر از صبح زود و نزدیک غروب، نور مستقیم دریافت میکند. پنجره‌های جنوب غربی نیز تقریباً مشابه پنجره جنوبی هستند.
نور پنجره جنوبی به دلیل شدت زیاد در تمام نقاط کشور، برای اکثر گیاهان آپارتمانی نیاز به فیلتر شدن دارد تا به گیاه آسیبی وارد نکند. برای فیلتر کردن نور هم یک پرده توری یا نازک کافی است؛ البته اگر شیشه پنجره مشجر، رفلکس و یا مات باشد، پرده نیاز ندارد.
فقط گیاهان آفتاب پسند را میتوان پشت این نوع پنجره با شیشه شفاف بدون پرده قرار داد. هنگامی که از پنجره جنوبی به سمت گوشه‌های تاریک اتاق حرکت می‌کنیم شدت نور پس از رد کردن 3 متر تا 95 درصد کاهش می‌یابد. البته این مقدار تقریبی است و بستگی به سایز پنجره و ارتفاع آن از کف ساختمان و موانع پیش رو دارد.
بطور کلی میتوان گفت پنجره جنوبی مدت نورگیری زیاد و شدت نور بسیار زیادی دارد و گرمترین فضا را برای رشد گیاهان ایجاد میکند و نور گیاهان آپارتمانی شما را به بهترین شکل تأمین میکند البته آنهایی که به نور زیاد نیاز دارند.
پنجره غربی
این نوع پنجره در هنگام عصر بیشترین میزان نور را دریافت و نور آن مستقیم خواهد بود؛ ولی نور دریافتی آن در صبح و ظهر غیر مستقیم به حساب می‌آید.
در هنگام عصر که نور این پنجره مستقیم است برای برخی گیاهان آپارتمانی ممکن است نیاز به فیلتر شدن داشته باشد که البته این امر بستگی به فصل و استان محل زندگی شما دارد؛ بطور مثال در نواحی جنوبی کشور، این نور شدت بیشتری داشته و ممکن است به برخی گیاهان آسیب بزند؛ بنابراین نیاز به فیلتر شدن دارد ولی در نواحی شمالی کشور شدت کمتری داشته و نیازی به فیلتر کردن آن نیست.
همچنین در تابستان این نور قدرت زیادی دارد و عصرگاه نیاز به فیلتر شدن دارد؛ برای فیلتر کردن نور هم یک پرده توری یا نازک کافی است؛ البته اگر شیشه پنجره مشجر، رفلکس و یا مات باشد پرده نیاز ندارد.
نور پنجره غربی در تابستان به قدری قوی میشود که میتوان گیاهان با نیاز نوری زیاد را علاوه بر پنجره جنوبی در پشت این پنجره نیز نگهداری کرد. بطور کلی میتوان گفت پنجره غربی شدت نور زیادی با مدت کم در عصرگاه دارد.
پنجره شرقی
این نوع پنجره در هنگام صبح بیشترین میزان نور را دریافت و نور آن مستقیم خواهد بود؛ ولی نور دریافتی آن در ظهر و عصر غیر مستقیم به حساب می‌آید.
نوری که در ابتدای روز از این پنجره وارد خانه میشود تأثیر بسیار زیادی در رشد و شادابی گیاهان خواهد داشت. در هنگام صبح که نور این پنجره مستقیم است معمولاً به دلیل شدت نه چندان زیاد برای گیاهان آپارتمانی نیاز به فیلتر شدن ندارد.
شدت نور صبحگاهی پنجره شرقی از نور عصرگاهی پنجره غربی کمتر است. بطور کلی میتوان گفت پنجره شرقی مدت نورگیری کم و شدت نور ملایم دارد و مناسب گیاهان با نیاز نوری متوسط است. پنجره شرقی خنک تر از پنجره غربی و پنجره جنوبی است.
پنجره شمالی
این نوع پنجره در ایران در هیچ یک از ساعات روز نور مستقیم دریافت نمی‌کند و نور دریافتی آن همواره غیر مستقیم است و کمترین شدت را داشته و فقط مناسب گیاهان سایه پسند است؛ در نتیجه نیازی به هیچ گونه فیلتر کردن ندارد.
پنجره‌های شمال شرقی و شمال غربی نیز تقریباً همین حالت را دارند. تغییرات میزان نور این نوع پنجره‌ها در طول روز اندک بوده و حداکثر فاصله گیاه تا این نوع پنجره باید نیم متر باشد و فاصله بیشتر از آن تأثیری بر رشد گیاه ندارد.
در زمستان این نوع پنجره حتی برای نگهداری گیاهان سایه پسند نیز مناسب نیست. این پنجره نیاز به هیچ پرده‌ای ندارد. با توجه به نور کم و خنک‌تر بودن هوای اطراف این نوع پنجره، در زمستان مکانی مناسب برای نگهداری گیاهانی است که به خواب یا استراحت زمستانی می‌پردازند( نظیر کاکتوسها).
علاوه بر این 4 نوع پنجره اصلی 4 نوع پنجره فرعی نیز میتواند در خانه ها وجود داشته باشد: پنجره شمال غربی، شمال شرقی، جنوب غربی و جنوب شرقی
نحوه تشخیص پنجره‌های مختلف چگونه است؟
اگر داخل خانه طوری بایستید که دست راست شما به سمت طلوع آفتاب (شرق) و دست چپ شما به سمت غروب آفتاب (غرب) باشد قطعاً پنجره روبروی شما پنجره شمالی و پنجره پشت سر شما پنجره جنوبی است. از قطب نما و قبله نما نیز میتوانید برای تشخیص جهت‌های جغرافیایی استفاده کنید.
همچنین از اپلیکیشن های موبایلی قطب نما و قبله نما نیز میتوانید برای تشخیص جهت های جغرافیایی استفاده کنید. این اپلیکیشن ها با استفاده از سنسور قطب نمای گوشی (compass sensor) جهت جغرافیایی را نشان میدهند.
یکی از بهترین ها، برنامه smart compass pro میباشد که میتوانید آن را از اینجا دریافت کنید و برای تأمین نور گیاهان آپارتمانی خود بصورت حرفه ای از آن کمک بگیرید.
تقسیم‌بندی گیاهان آپارتمانی بر حسب نیاز نوری
نیاز نوری گیاهان آپارتمانی تا حد زیادی به خصوصیات ژنتیکی و منشأ و زیستگاه طبیعی آنها بستگی دارد. بیشتر گیاهان آپارتمانی چون بومی جنگلهای انبوه گرمسیری و نیمه گرمسیری هستند به نور غیر مستقیم نیاز دارند و نیاز آنها از نور زیاد تا نور کم متغیر است.
برخی از گیاهان آپارتمانی که بومی مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، ساوانا و صحرا هستند به نور مستقیم نیاز دارند؛ از طرفی مقدار نوری که این گیاهان در زیستگاه طبیعی خود دریافت میکنند بیشتر از نوری است که در خانه دریافت میکنند؛ بنابراین گیاهانی که بومی زیستگا‌های سایه دار هستند گزینه مناسب‌تری برای نگهداری در خانه‌ها میباشند.
گیاهان آپارتمانی را بر اساس نیاز نوری میتوان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد:
گیاهان آفتاب پسند (نیازمند نور زیاد مستقیم)[1]
این گیاهان را میتوان در فضای باز (باغچه، تراس، بالکن و حیاط) در محیط کاملاً نورگیر و یا داخل مکانهای مسقف (خانه، دفترکار و… ) در پشت پنجره جنوبی با شیشه شفاف و بدون پرده نگهداری کرد. منظور از پشت پنجره جنوبی برای این دسته از گیاهان، یک فاصله حداکثر یک متری تا شیشه پنجره است.
در فصل تابستان گیاهان آپارتمانی آفتاب پسند را در صورت نگهداری در فضای باز، برای اینکه آفتاب شدید ظهرگاهی و عصرگاهی به آنها آسیبی نرساند، باید به مکانی نیم سایه[2] منتقل کنید و در خانه نیز فاصله‌شان از پنجره جنوبی را کمی بیشتر نمایید.
در نیمه جنوبی کشور چون زاویه تابش خورشید تندتر است و شدت تابش نور بیشتر، شاید لازم باشد گیاهان آفتاب پسند را اگر در فضای باز هستند در بهار نیز به نیم سایه منتقل کنید تا آفتاب شدید به آنها آسیبی نزند. در زمستان نیز مراقب سرما باشید و آنها را به داخل خانه منتقل کنید تا دچار سرمازدگی و یخ زدگی نشوند.
نیم سایه جایی است که نور ملایم دارد و حداکثر 2 ساعت در روز نور مستقیم دریافت میکند که معمولاً در صبحگاه است؛ مثلاً زیر درختان متراکم یا آلاچیق‌ها و یا کنار دیوار‌ها و نرده‌ها نیم سایه به حساب می آید.
شدت نور گیاهان آفتاب پسند باید بین 7,500 تا 50,000 لوکس بوده و حداقل 4 ساعت از آن مستقیم باشد. این نور معمولاً بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر تأمین میشود. به عبارتی این گیاهان در شدت نور 7,500 لوکس زنده میمانند ولی برای رسیدن به حداکثر رشد خود، شدت نور آنها را میتوان تا 50,000 لوکس بالا برد که البته عدد 50,000 لوکس وابسته به نوع گیاه است و ممکن است در برخی گیاهان این دسته بیشتر از نقطه اشباع نوری و در نتیجه آسیب زننده باشد.
انواع کاکتوس، ساکولنت، کراسولا، کالانکوئه و شمعدانی جزء این دسته اند. اصطلاح آفتاب کامل[3] نیز بیان‌گر نور زیاد مستقیم است. گیاهان آفتاب پسند اگر در نور ضعیف قرارگیرند رشد علفی کرده، ضعیف شده و در نهایت از بین می‌روند. همچنین گیاهان آفتاب پسند به بدلیل دریافت نور بیشتر به آبیاری بیشتری نیز نیاز پیدا میکنند.
[1]. Bright, Direct Sunlight Houseplants
[2] . Half-Shaded- Partial Shade
[3]. Full Sun
نیازمند نورزیاد غیر مستقیم[1]
این گیاهان باید در یک محیط کاملاً نورگیر ولی با نور غیرمستقیم و فیلتر شده قرار بگیرند. پشت پنجره جنوبی با شیشه شفاف پرده‌دار یا با شیشه مشجر، مات یا رفلکس بدون پرده، یا در قسمت چپ و راست پنجره جنوبی با شیشه شفاف بدون پرده، مکان مناسب این گیاهان است.
منظور از پشت پنجره جنوبی برای این گیاهان، یک فاصله حداکثر یک متری از پنجره (با توجه به سایز پنجره) است؛ این پنجره جنوبی میتواند در هال، پذیرایی و اتاق نشیمن باشد یا در اتاق خواب، آشپزخانه و هر جای دیگری.
پنجره جنوب غربی نیز مناسب این گیاهان است. نور پنجره غربی نیز در عصر نور زیاد به حساب می‌آید که در تابستان شدت آن بیشتر است و میتواند مکان مناسبی برای گیاهان این دسته باشد.
این گیاهان از اواسط پاییز تا اواخر زمستان میتوانند پشت پنجره جنوبی با شیشه شفاف بدون پرده باشند؛ چون در زمستان شدت نور کاهش می‌یابد و نیازی به فیلتر کردن ندارد.
شدت نور گیاهان این دسته باید بین 5,000 تا 20,000 لوکس باشد. به عبارتی این گیاهان در شدت نور 5,000 لوکس زنده میمانند ولی برای رسیدن به رشد خوب به شدت نور 20,000 لوکس نیازمندند؛ البته ممکن است برخی از آنها مقادیر بالاتر را نیز بتوانند تحمل کنند. گیاهانی مانند حسن یوسف، کروتون، فیکوس لیراتا و فیکوس بنجامین ابلق از این دسته‌اند. اغلب گیاهان این دسته نور مستقیم صبحگاهی را دوست دارند و باعث شادابی آنها میشود.
اگر گیاهانی که در این دسته قرار دارند مانند فیکوس بنجامین ابلق، در شدت نور کمتری از دامنه گفته شده قرار بگیرند با ریزش برگ، پایین آوردن سطح کلروفیل و تولید برگهای جدید نازک، خود را تا حدودی با شرایط جدید سازگار میکنند.
برخی گیاهان نیز نظیر نخل‌ها، از طریق تغییر رنگ برگ از سبز به زرد ولی بدون ریزش، به نور کم واکنش نشان میدهند و این موضوع سبب کاهش زیبایی آنها میشود. گیاهان این دسته بدلیل دریافت نور بیشتر به آبیاری بیشتری نیز نیاز پیدا میکنند.
[1]. Bright, Indirect Sunlight Houseplants
نیازمند نور متوسط[1]
این گیاهان را میتوان پشت پنجره شرقی (فاصله حداکثر 60 سانتی متری) یا در فاصله 1.5 تا 2.5 متری از پنجره جنوبی نگهداری کرد.
همچنین نور پنجره غربی از صبح تا ظهر متوسط به حساب می‌آید. داخل پاسیو و یا اواسط اتاق خواب، هال، پذیرایی و نشیمنِ دارای پنجره جنوبی نیز مناسب نگهداری این گیاهان است.
شدت نور گیاهان این دسته باید بین 1,125 تا 7,500 لوکس باشد. به عبارتی این گیاهان در شدت نور 1,125 لوکس زنده میمانند ولی برای رسیدن به رشد خوب به شدت نور 7,500 لوکس نیازمندند.
[1]. Medium Light (Moderate Light) Houseplants
گیاهان سایه پسند (نیازمند نور کم)[1]
گیاهان این دسته کم نورترین گیاهان آپارتمانی هستند؛ آنها به نور کم یا سایه مقاوم هستند و در نور کم زنده می مانند و تا حدی رشد میکنند. این گیاهان باید در شدت نور 250 تا 2000 لوکس قرار بگیرند؛ به عبارتی آنها در شدت نور 250 لوکس زنده میمانند ولی برای رسیدن به رشد خوب به شدت نور 2000 لوکس نیازمندند.
این گیاهان را میتوان پشت پنجره‌های شمالی، شمال غربی و شمال شرقی، روی اُپن آشپزخانه، در گوشه‌ها و زوایای کم نور ساختمان، سالن ورودی خانه، راهرو‌ها و راه پله‌ها، کنار در‌ها، داخل سرویس بهداشتی، حمام و مکانهای بدون پنجره یا با پنجره کوچک نگهداری کرد.
در پنجره شمالی، گیاهان سایه پسند به پنجره خیلی نزدیک باشند تا نور کافی دریافت کنند. اگر از پنجره جنوبی نیز بیش از 3 متر فاصله بگیریم وارد سایه کامل شده‌ایم.
گیاهان سایه پسند در طبیعت وحشی، در زیر شاخ و برگ و در سایه گیاهان بزرگتر زندگی میکنند. به همین دلیل، در گیاهان آپارتمانی سایه پسند، راندمان مصرف نور و میزان فتوسنتز در نور کم، خیلی بیشتر از گیاهان با نیاز نوری زیاد است؛
این گیاهان در نور کم زنده میمانند و حتی مقداری رشد میکنند؛ هرچند رشد برای رسیدن به حداکثر پتانسیل رشدی خود، باید در نور متوسط نگهداری شوند و انواع ابلق آنها نیز به نور متوسط به بالا نیاز دارند تا بتوانند بهترین رشد و زیبایی را داشته باشند.
برگ عبائی، پتوس سبز، سانسوریا شمشیری و هانی سبز، زامیفولیا سبز، اسپاتی فیلوم و دراسنا کامپکت از این دسته‌اند.
اگر به دنبال گیاه آپارتمانی کم نور هستید، اسامی کامل گیاهان آپارتمانی مقاوم به کم نوری در جدول انتهای مقاله ذکر شده است.
[1]. Shade Lover (Low Light) Houseplants
گیاهان آپارتمانی کم نور کدامند؟
تمام گیاهان آپارتمانی که در دسته گیاهان سایه پسند هستند گیاهان کم نور به حساب می آیند یعنی در خانه و محل کار از بابت تأمین نور آنها دغدغه ای نخواهید داشت.در جدول انتهای مقاله لیست کامل این گیاهان را میتوانید ببینید.
در تصاویر زیر نقاط مختلف یک خانه بر حسب نوع و میزان نور دریافتی به تصویر کشیده شده است و گیاهان آپارتمانی بر حسب اینکه در کدام دسته بندی نوری باشند میتوانند در این نقاط پیشنهادی قرار داده شوند.
در خصوص طول مدت نوردهی یا طول دوره روشنایی باید گفت از آنجایی که اغلب گیاهان آپارتمانی بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری هستند باید طول دوره روشنایی آنها 11 الی 13 ساعت باشد. در خصوص گیاهان آپارتمانی گلساره ای، برای گلدهی باید به روزکوتاه، روزبلند یا بی‌تفاوت بودن آنها به طول روز توجه نمود و شاید لازم باشد مدت روشنایی به 14 ساعت و بیشتر افزایش یابد یا به 8 ساعت کاهش یابد.
مقادیر گفته شده در خصوص فاصله گیاهان از پنجره در دسته بندی های مختلف تقریبی بوده و بستگی به سایز پنجره، ارتفاع آن از کف زمین، طبقه ساختمان و موانع و درختان روبروی پنجره دارد.
از اواسط پاییز تا اواخر زمستان بدلیل اینکه زاویه تابش خورشید تغییر کرده و نور مایل‌تر میتابد، شدت نور تا 50 درصد کاهش می‌یابد؛ همچنین طول روز کوتاهتر شده و مدت تابش کمتر میشود؛ بنابراین میزان نور دریافتی نسبت به بهار و تابستان به مراتب کمتر میگردد (کمتر از نصف)؛
به همین دلیل نور مستقیم خورشید در این مدت قدرت زیادی ندارد؛ ولی نفوذ نور در این مدت به داخل خانه‌ها به دلیل تابش مایل‌تر خورشید بیشتر از بهار و تابستان است. گیاهان دسته “نور زیاد غیر مستقیم” را از اواسط پاییز تا اواخر زمستان میتوان پشت پنجره جنوبی با شیشه شفاف بدون پرده نگهداری کرد.
دستیابی به شدت نور گفته شده در دسته آفتاب پسند و نور زیاد غیر مستقیم از اواسط پاییز تا اواخر زمستان دشوار میشود و البته ایرادی هم ندارد؛ زیرا گیاهان آپارتمانی در این مدت فتوسنتز کمتری کرده و استراحت بیشتری میکنند؛ بنابراین آبیاری آنها را نیز در نیمه دوم سال باید کاهش دهید.
اصول مهم در تأمین نور گیاهان آپارتمانی
یادگیری یکسری اصول در تأمین نور گلها و گیاهان آپارتمانی باعث میشه دانش تو در این زمینه کامل تر بشه و احتمال خطا و سهل انگاری کمتر؛ پس با دقت ادامه مقاله رو بخون:
- اصولاً گیاهان گلدار نسبت به گیاهان برگی به نور بیشتری نیاز دارند.
- اصولاً گیاهان برگ پهن و برگ نازک نسبت به گیاهان برگ کوچک و برگ گوشتی به نور کمتری نیاز دارند.
- اصولاً گیاهان ابلق و برگ رنگی نیاز نوری بیشتری نسبت به گیاهان برگ سبز دارند.
- اصولاً در نور کم سطح برگ افزایش و برگها نازک و ظریف میشوند؛ ساقه بلند و باریک میشود و برگها کمرنگ میشوند.
- اصولاً در نور زیاد ضخامت برگ بیشتر میشود و سطح برگ در نور زیاد کمتر از سطح برگ در نور کم میشود؛ برگها در نور کم باریک و بلند و نازک میشوند؛ در نور زیاد قطر ساقه بیشتر میشود؛ در نور زیاد حجم ریشه‌ها بیشتر میشود.
- اصولاً در کاکتوسها ضخیم شدن اندام‌ها منجر به کاهش فتوسنتز میشود؛ بنابراین نور بیشتری نیاز دارند تا سرعت فتوسنتز افزایش یابد.
نکات مهم در تأمین نور گلهای آپارتمانی
یکسری نکات هم وجود داره که دانش تو رو در تأمین نور گیاهان آپارتمانی بیشتر میکنه؛ پس با دقت ادامه مقاله رو بخون:
- هرچه فاصله گیاه از پنجره بیشتر شود شدت نور دریافتی آن کمتر خواهد شد.
- بطور کلی خانه‌های جنوبی نسبت به خانه‌های شمالی، مکان مناسب‌تری برای نگهداری گل و گیاه هستند؛ بدلیل اینکه از هر دو سمت شمال و جنوب پنجره دارند و نور می‌گیرند.
- در فصول سرد سال مراقب باشید گیاه به شیشه نچسبد و یک فاصله حدوداً ۲۰ سانتی‌متری با شیشه پنجره داشته باشد تا دچار یخ زدگی و سرمازدگی نشود.
- در تابستان و هوای آفتابی، میتوانید فاصله گیاهان تا پنجره را بیشتر و در زمستان یا هوای ابری، این فاصله را کمتر کنید تا نور مناسب آنها تأمین شود.
- در زمستان پنجره‌ها را تمیزتر نگه دارید تا نور بیشتری به گیاهان برسد. این کار اندکی در افزایش شدت نور تأثیر‌گذار است.
- در روز‌های ابری و در زمستان، پرده پنجره جنوبی را کنار بزنید تا گیاهان پشت پنجره نور کافی دریافت کنند.
- نورگیرها چون از سقف نور می‌گیرند معمولاً نور زیادی دریافت نمی‌کنند مگر در خانه‌های ویلایی و یک طبقه آنهم در تابستان. بنابراین نور آنها را متوسط به حساب می‌آوریم.
- در تابستان برای پیشگیری از آفتاب سوختگی گیاهانی که در پاسیو‌های نورگیر دارای شیشه شفاف نگهداری میشوند، میتوان از پلاستیک‌های UV یا شید‌های گلخانه‌ای استفاده کرد و نورگیر پاسیو را با آنها کاور نمود.
- اگر جلوی پنجره جنوبی درخت باشد نوری که پس از عبور از شاخ و برگ درخت از پنجره رد میشود نور غیر مستقیم به حساب می‌آید و شدت آن نیز بر حسب سایز و تراکم درخت، زیاد یا متوسط است.
- در تأمین نور گیاهان آپارتمانی خود به تفاوت دو واژه رفلکس و آنتی رفلکس دقت کنید: شیشه‌های آنتی رفلکس شیشه‌هایی هستند که نور عبوری از آنها حداکثر و بازتاب نور آنها حداقل است و بنابراین نور عبوری از آنها مستقیم به حساب می‌آید؛ ولی شیشه‌های رفلکس چون بازتاب نور زیادی دارند نور عبوری از آنها غیر مستقیم به حساب می‌آید؛ همچنین گرمای ناشی از نور عبوری از شیشه رفلکس کمتر است.
- اگر در خانه فضای کافی با نور مناسب برای تمام گیاهان خود ندارید میتوانید هر از چندگاهی گیاهان خود را جابجا کنید تا همه آنها از نور کافی برخوردار شوند؛ البته سعی کنید گیاهان حساس مانند بنجامین را جابجا نکنید.
- گیاهان را یکدفعه از محلی با نور کم به محلی با نور زیاد منتقل نکنید و تدریجی این کار را انجام دهید؛ بلعکس این کار مشکلی ندارد و به گیاه تنش وارد نمی‌کند فقط رشد و شکوفایی آن کمتر خواهد شد.
- در تأمین نور گیاهان آپارتمانی، شدت نور کمتر را با مدت نوردهی بیشتر میتوان جبران کرد و بالعکس. البته این رابطه در صورتی که شدت نور کمتر در بالای نقطه جبران نوری گیاه باشد صادق است.
یخورده گیج شدم از این همه مباحث سخت!
نگران نباش مباحث گفته شده فقط برای آشنایی بود تو فقط کافیه اسم گیاه آپارتمانی خودت رو از جدولی که در انتهای مقاله گذاشته شده پیدا کنی و ببینی در کدوم دسته بندی از لحاظ نیاز نوری قرار میگیره اونوقت بذاریش یک از جاهایی که در هر دسته بندی به عنوان مکان مناسب ذکر شده. اینجوری تا حد زیادی نور گیاهان آپارتمانی خودت رو تأمین کردی.
پدیده نورگرایی در گیاهان
گرایش یا خم شدن گیاه به سمت نور را نورگرایی [1] میگویند. نور گرایی در ساقه مثبت است (ساقه به سمت نور می‌رود) و در ریشه منفی (ریشه از نور فرار میکند). برگها به سمت نور طوری قرار می‌گیرند تا پرتو‌های نوری به طور عمودی بر آنها بتابد.
بدلیل همین پدیده است که گیاهان به سمت نور خم شده و فرم زیبای خود را از دست میدهند. در توضیح این پدیده باید گفت موقعی که نور به یک طرف گیاه میتابد هورمون اکسین از نور فرار کرده و در طرف دیگر گیاه تجمع میکند، بنابراین در قسمت سایه تقسیم سلولی بیشتر شده و گیاه به سمت نور خم میشود.
به خاطر همین پدیده نورگرایی است که توصیه میشود هر هفته یکبار گلدان گیاه آپارتمانی خود را در یک جهت، مثلاً در جهت عقربه‌های ساعت 90 درجه بچرخانید تا با فرم زیباتری رشد کند.
[1]. Phototropism
تأثیر نور بر ویژگی‌های ظاهری و ساختاری گیاهان
گیاهان به روش‌های مختلف به مقادیر خارج از میزان نور مطلوب خود واکنش نشان میدهند:
بطور مثال در گیاه مانسترا دلیشسا (برگ انجیری)، شدت نور ناکافی سبب میشود برگهای جدید فاقد حفره و شکاف باشند یا در گیاهان رنگی مثل حسن یوسف، نور ناکافی سبب سبز شدن برگها خواهد شد.
درگیاهانی که در شدت نور‌های بالاتر از حد مطلوب قرار می‌گیرند میان گره‌ها کوتاهتر شده و برگهای گیاه کوچک، رنگ پریده یا روشن‌تر میشوند. در برخی موارد شکل قرارگیری برگها نیز تغییر میکند یعنی برگها حالت افقی یا عمودی به خود می‌گیرند.
نور کمتر از حد مطلوب نیز منجر به افزایش طول میانگره‌ها و طویل یا باریک و کوچک شدن برگها میشود و برگهای جدید کاهش می‌یابند یا برگهای قدیمی‌تر میریزند.
شدت نور زیاد منجر به تولید برگهای کوچکتر و ضخیم‌تر میشود که نزدیکتر به هم قرار داشته و اغلب به رنگ سبز روشن هستند. در نور زیاد گره‌ها نزدیک به هم بوده و میانگره‌ها کوتاه هستند.
در نور کم، برگهای جدید نازک‌تر شده و کلروپلاست به صورت یکنواخت‌تری در سراسر پهنک برگ پراکنده میشود.
در برخی گیاهان مانند فیکوس بنجامین، برگهای تولید شده در نور زیاد، کوچکتر از برگهای تولید شده در نور کم هستند. (گاهاً تا نصف).در برخی گیاهان مانند دراسنا مارگیناتا، برگهای تولید شده در نور زیاد کوتاه و پهن و برگهای تولید شده در نور کم باریک و بلند میشوند.
برگهای تولید شده در نور زیاد ضخامت بیشتری نسبت به برگهای تولید شده در نور کم دارند (گاهاً تا دو برابر)
در برخی گیاهان مانند آگلونما و دیفن باخیا، برگها در نور زیاد وضعیت عمودی یا افراشته به خود می‌گیرند و در نور کم افقی‌تر میشوند.
قطر ساقه در نور زیاد بیشتر میشود و این موضوع در گیاهانی نظیر فیکوس مشهود است.
عوارض بیشبود نور برای گیاهان آپارتمانی
منظور از بیشبود نور اینست که شدت نور دریافتی گیاهان آپارتمانی یا مدت زمان تابش نور بیشتر از حد تحمل یا نیاز گیاه باشد مهمترین عوارض یا علائم نور زیاد در گیاهان عبارتند از:
لکه‌های خاکستری و قهوه‌ای خشک روی برگ (آفتاب سوختگی)
زرد تا قهوه ای شدن لبه برگها و خشک و ترد شدن آنها
حالت بیحال و افتاده برگها
در گیاهان سایه دوست برگها خشک شده و ریزش میکنند.
رنگ پریدگی و روشن شدن برگها
کوچک شدن برگها
کوتاه شدن میانگره ها
در برخی گیاهان، برگها از نور فرار میکنند و به سمت پایین کج میشوند.
در نور زیاد برگهای برخی گیاهان مانند آگلونما عمودی یا پیچیده و تا شده میشوند.
آفتاب سوختگی درگیاهان آپارتمانی
آفتاب سوختگی عارضه‌ای است که در اثر تابش مستقیم نور خورشید بر اکثر گیاهان خانگی پدید می‌آید و حتی ممکن است برای گیاهان خانگی آفتاب پسند نظیر شمعدانی و کاکتوسها در تابستان که شدت نور بسیار بالاست نیز رخ دهد. در این عارضه لکه‌هایی قهوه ای، زرد، سفید یا قرمز بر روی برگ و ساقه گیاه بوجود می‌آیند و ناحیه سوخته ترد و شکننده میشود، همچنین ممکن است نواحی بین رگبرگی و حاشیه آنها نکروزه شده و برگها کاملاً قهوه ای و خشک شوند.
یکی دیگر از علل رایج آفتاب سوختگی در گیاهان خانگی، غبارپاشی این گیاهان در زیر نور مستقیم خورشید است که باید از آن اجتناب شود زیرا قطرات آب باقی مانده بر روی برگها مانند ذره بین عمل کرده و نور را متمرکز و باعث سوختگی برگ میشوند. آفتاب سوختگی درمانی ندارد و فقط میتوان برگهایی که خیلی آسیب دیده‌اند را قطع کرد.
عوارض نور ناکافی برای گیاهان آپارتمانی
منظور از کمبود نور اینست که شدت نور گیاهان آپارتمانی یا مدت زمان تابش نور کمتر از نیاز گیاه باشد مهمترین عوارض یا علائم نور زیاد در گیاهان عبارتند از:
کم رنگ شدن برگها و باریک شدن انتهای برگ
زرد شدن یا ریزش برگهای داخلی، پایینی و مسن
طویل و نازک شدن ساقه (اتیوله شدن) [1] و افزایش فاصله بین گره‌ها و برگها (رشد علفی)[2]
پهن شدن برگهای قدیمی
بلند شدن و باریک شدن دمگل‌ها
کوچک ماندن برگهای جوان و جدید
طویل و باریک شدن برگها
کاهش تعداد برگهای جدید
توقف رشد گیاه
کاهش یا توقف گلدهی و کوچک ماندن گلها
ریزش گل
ریزش برگهای قدیمی و زیرین
کم شدن حفره‌ها و شکافهای برگ در گیاهان با برگهای حفره‌دار و شکاف‌دار (مانند برگ انجیری )
سبز شدن برگهای ابلق
در نور کم برگهای برخی گیاهان مانند آگلونما افقی میشوند.
[1] .Etiolation
[2]. Legginess
واکنش به طول روز در گیاهان
واکنش گیاه به مدت تابش متوالی نور را فتوپریودیسم[1] گویند. گلدهی، رشد، نمو و ایجاد غده و شاخه و برگ، همگی تحت تأثیر طول شب و روز و مدت تابش متوالی در شبانه روز هستند. از این حیث گیاهان به سه دسته زیر تقسیم‌بندی میشوند:
روز کوتاه: [2]این گیاهان در فصول روز کوتاه و شب بلند مانند پاییز و زمستان گل میدهند. در این گیاهان برای گلدهی حداکثر طول روز باید 8 تا 11 ساعت باشد مانند بنت القنسول، کالانکوئه، گل داوودی و سیکلامن
روز بلند: [3]این گیاهان در فصول روز بلند و شب کوتاه مانند بهار و تابستان گل میدهند. این گیاهان برای گلدهی حداقل به ۱۴ ساعت نور نیاز دارند مانند گل میخک، رز، زنبق و فوشیا
بی تفاوت: [4]در این گیاهان طول روز تأثیری بر گلدهی یا تسریع آن ندارد مانند بنفشه آفریقایی، بگونیا عروس، شمعدانی و گل حنا
گیاهان روز بلند غیر الزامی: اینگونه گیاهان در هر شرایط نوری گل میدهند؛ اما در صورتی که در شرایط روز بلند قرار گیرند بهتر و بیشتر گل میدهند.
گیاهان روز کوتاه غیر الزامی: اینگونه گیاهان در هر شرایط نوری گل میدهند؛ اما وقتی طول روز کوتاه باشد بهتر و بیشتر گل میدهند.
گیاهان روز کوتاه را میتوان با روش‌هایی نظیر پوشاندن با یک پوشش سیاه در عصر روز‌های بلند (بهار و تابستان) و کاهش طول روز به ۸ ساعت وادار به گلدهی کرد.
برای به تأخیر انداختن گلدهی گیاهان روز کوتاه یا انگیزش گیاهان روز بلند در پاییز و زمستان به گلدهی، میتوان از شب شکنی[4] (روشن کردن شب با نور مصنوعی) استفاده کرد. برای وادار ساختن گیاهان روز بلند به گلدهی در روز‌های کوتاه، باید طول روز را با نور مصنوعی به حداقل ۱۴ ساعت برسانید.
[2]. Short Day Plants
[3]. Long Day Plants
[4]. Day Neutral Plants
[5]. Night Break
نور مصنوعی برای گیاهان آپارتمانی (لامپ نور گیاهان)
آیا با نور مصنوعی میتوان گیاه آپارتمانی پرورش داد؟
بله، گیاهان خانگی را میتوان در نور مصنوعی [1] پرورش داد. منظور از نور مصنوعی، نوری است که منشأ آن خورشید نباشد؛ مانند نوری که توسط لامپهای حبابی، ال‌ای دی یا فلورسنت تولید میشود. به نور مصنوعی نور تکمیلی[2] نیز گفته میشود. اگر شدت نور کافی نباشد باید از نور جبرانی یا همان نور مصنوعی استفاده کنیم که هزینه زیادی دارد.
به طور کلی از پنج نوع لامپ میتوان برای تولید نور مصنوعی برای تأمین نور گیاهان آپارتمانی استفاده کرد. در انتخاب لامپ مناسب باید علاوه بر کمیت و کیفیت نور تولیدی، به قیمت، مصرف انرژی و اثر آنها بر روی گیاهان و انسان نیز توجه شود.
جبران کمبود نور گیاه باید از طریق نور مصنوعی انجام شود. نور مصنوعی برای گیاهان آپارتمانی باید رنگ و شدت نور مناسب و کافی داشته باشد و با فاصله مناسبی از گیاه نصب شود تا حرارت آن به گیاه آسیبی نزند.
[1]. Artificial Lighting
[2] . Supplemental lighting
مزایای تولید و پرورش گیاهان با نور مصنوعی در خانه
امکان پرورش و نگهداری گیاهان در مکان‌هایی که به نور طبیعی کافی دسترسی ندارید.
امکان ارائه نور جبرانی در زمستان برای کمک به رشد گیاهان
کسب تجربه در مقیاس کوچک با هزینه نسبتاً کم
استفاده از مکانهای بلا استفاده خانه
عدم نیاز به تجهیزات سرمایشی و گرمایشی مجزا در مقایسه با گلخانه
منابع نور مصنوعی برای گیاهان آپارتمانی
لامپهای التهابی یا حبابی (Incandescent lamp): همان لامپهای قدیمی گلابی شکل تنگستنی بوده که دارای اتلاف انژی زیادی هستند (5 درصد برق را به نور تبدیل میکنند) و بدلیل داشتن طیف نوری قرمز و مادون قرمز برای گلدهی مناسب ترند.
این لامپها هزینه پایین، نصب آسان ولی طول عمر کمی دارند و گرمای زیادی تولید میکنند. به تنهایی برای گیاهان برگساره‌ای نباید استفاده شوند و باید با منبع نور آبی مانند لامپهای فلورسنت ترکیب شوند. حداقل فاصله آنها با گیاهان باید 75 سانتی‌متر باشد.
لامپهای فلورسنت یا مهتابی (Fluorescent lamp): همان لامپهای بخار جیوه هستند که سطح داخلی آنها با فسفر فلورسنس پوشانده شده است و بازدهی آنها اندکی بالاتر از لامپهای التهابی است.
لامپهای فلورسنت نور سفید خنک یا سفید گرم از خود ساطع میکنند و نور آبی زیاد و نور قرمز کمی دارند. بنابراین برای رشد رویشی و تولید شاخ و برگ و بطور کلی پرورش گیاهان برگساره‌ای مناسب ترند.
نصب آنها راحت بوده و راندمان و طول عمر مناسبی دارند. برای تأمین نور گیاهان آپارتمانی، این لامپها را باید در فاصله 15 تا 45 سانتی‌متری گیاه نصب کرد.
لامپهای متال هالید (MH lamp): این نوع لامپها شعاع حرارتی بسیار بالایی دارند که این حرارت سبب تبخیر آب برگها و گلبرگ‌ها شده و به همین دلیل نباید در نزدیکی گیاه قرار گیرند.
راندمان آنها بالاتر از لامپهای التهابی و فلورسنت است. لامپهای متال هالید نور با طیف رنگی سفید/آبی ساطع میکنند و فاقد نور قرمز میباشند؛ بنابراین بر روی رشد رویشی گیاهان مؤثرترند.
لامپهای پرفشار بخار سدیم (HPS lamp): این نوع لامپها فاقد نور آبی میباشند و نوری با طیف رنگی قرمز/زرد از خود ساطع میکنند؛ بنابراین بر روی گل دهی مناسب ترند.
هر دو لامپ متال هالید و بخار سدیم لامپهای تخلیه گاز الکتریکی هستند. این بدان معناست که آنها با ایجاد یک قوس الکتریکی بین دو الکترود که در داخل یک لوله پر از گاز قرار دارند نور تولید میکنند.
آنها نور بسیار بیشتری در هر وات ارائه میدهند؛ یعنی بسیار کارآمدتر از لامپهای رشته‌ای و فلورسنت هستند. تفاوت آنها در نوع گاز داخل لامپ و رنگ نور ایجادی آنهاست.
لامپهای بخار سدیم و متال هالید برای ارتفاع‌های بیش از سه متر مناسب هستند و قیمت بالاتری نسبت به لامپهای التهابی و فلورسنت دارند که البته به خاطر راندمان بالاتر مصرف انرژی، این هزینه به مرور زمان جبران میشود.
لامپهای ال‌ای‌دی (LED): این لامپها بهترین گزینه برای تأمین نور گیاهان آپارتمانی با نور مصنوعی هستند؛ چرا که هم قیمت مناسبی دارند و هم میتوانند تمام طیف نوری مورد نیاز گیاهان را تأمین کنند که به آنها فول اسپکتروم (Full Spectrum) میگویند.
لامپهای ال‌ای‌دی حرارت بسیار کمی تولید کرده و معمولاً شامل الایدیهای قرمز و آبی هستند که با یکدیگر ترکیب شده‌اند. فاصله نصب این لامپها از تاج گیاه بر حسب توان آنها تغییر میکند و باید در فاصله 15 سانت تا یک متر از گیاه نصب شوند.
مزایای لامپهای ال‌ای‌دی نسبت به سایر لامپها در تأمین نور گیاهان آپارتمانی
لامپهای LED برخلاف لامپهای دیگر حرارت خیلی کمتری تولید میکنند.
امروزه چراغ‌های LED راندمانی بین 74 تا 180 لومن بر وات را دارا هستند؛ درحالی که این مقدار برای لامپهای التهابی 10 تا 15، برای لامپهای فلورسنت 45 تا 65، برای لامپهای بخار جیوه 35 تا 60، برای لامپهای بخار سدیم 60 تا 130 و برای لامپهای متال هالید 75 تا 85 لومن بر وات میباشد.
لامپهای بخار سدیم، فلورسنت و متال هالید دارای موادی مانند جیوه و سرب و اشعه ماورای بنفش میباشند که وجود آنان برای محیط زیست و گیاهان مضر میباشد؛ اما لامپهای ال ای دی سازگار با طبیعت بوده و حتی در صورت خرد شدن آسیبی به محیط زندگی و طبیعت وارد نمی‌کنند.
لامپهای ال ای دی از لحاظ طول عمر، حداقل به طور متوسط 5 برابر دیگر لامپها عمر میکنند (تا 50,000 ساعت)
در مراحل مختلف رشد گیاهان (جوانه زنی، رشد رویشی، گلدهی و میوه دهی) نیاز به لامپها با طیف نوری مختلفی میباشد؛ ولی به طور کلی بهترین گزینه‌ها برای پرورش گیاهان با نور مصنوعی، لامپهای LED فول اسپکتروم و بعد از آن لامپهای LED با ترکیب نور آبی، قرمز و سفید هستند. نور قرمز بهتر است 3 برابر آبی باشد.
امروزه در استفاده از نور مصنوعی برای گیاهان به جای توجه به لوکس یا فوت-کندل از واحد جدیدتری به نام تابش فعال فتوسنتزی (پار)[1] استفاده میشود که دقیقتر بوده و برای گیاهان کاربردی‌تر است. پار نوری معرف میزان نوری است که که در محدوده 400 تا 700 نانومتر از طریق یک منبع نوری در دسترس گیاه قرار گرفته و توسط رنگدانه های آن جذب میگردد. پار نوری برحسب میکرومول بر متر مربع بر ثانیه(PPFD)[2] سنجیده میشود.
از آنجایی که لومن مقدار روشنایی را برای چشم انسان اندازه گیری میکند و لوکس و فوت-کندل شدت نوری که برای انسان مرئی هستند را می‌سنجند، بنابراین پار نوری برای گیاهان کاربرد بیشتری دارد.
[1]-PAR ( Photosynthetically Active Radiation)
[2]-(µmol m–2 s–1)
آشنایی با لامپ های رشد گیاه
امروزه به طور تخصصی توسط شرکت ها لامپهایی با طیف نوری خاص تولید شده است که به لامپ رشد گیاه معروف هستند. این لامپها که انواع گوناگونی دارند برای مراحل مختلف رشد گیاه مانند رشد رویشی،رشد زایشی، جوانه زنی و … بصورت تخصصی تولید میگردند.
لامپهای رشد گیاه در انواع سرپیچ دار، پروژکتوری، ریسه ای، وال واشر در بازار موجود میباشند.
آیا لامپ رشد گیاه برای انسان ضرر داره؟
طیف نوری که در لامپهای رشد گیاه استفاده میشود همان طیفی است که انسان نیز در طول روز با آن در تماس است پس لامپ رشد نباید برای ما ضرری داشته باشد.
البته در برخی از لامپهای رشد گیاه طیف نوری ماورای بنفش نیز وجود دارد که اگر این لامپها استانداردهای لازم را داشته باشند و توسط تولید کننده معتبری تولید شده باشند، اشعه UV آنها ضرری برای ما ندارد ولی در برخی محصولات بی کیفیت و متفرقه میزان و نوع اشعه فرابنفش ساطع شده برای انسان و حیوانات ضرر دارد؛ پس در خرید لامپهای رشد، از برندهای معتبر و مطمئن استفاده کنید.
اگر لامپ رشد گیاه دارای اشعه فرابنفش از نوع UVB و UVC باشد، قطعاً برای انسان و حیوانات مضر است و استفاده از آن منجر به مشکلات پوستی، اختلال بینایی، اختلال در خواب و سرطان خواهد شد.
دمای رنگ نور یعنی چی؟
دمای رنگ نور (CCT)[1] میزان دمایی است که یک جسم سیاه باید به آن دما برسد تا رنگ نور مورد نظر را از خود ساطع کند. این مقدار بر اساس درجه کلوین محاسبه میشود. هر چه دمای رنگ نور پایین بیاید، رنگ گرم‌تر شده و به طیف زرد، نارنجی و سپس قرمز می‌گراید و هرچه دمای رنگ نور بالاتر رود، رنگ سردتر شده به طیف آبی و سفید می‌گراید؛
به عبارتی نور‌های گرم، دمای رنگ کمتری دارند در حالی که نور‌های سرد دمای رنگ بیشتری دارند. دمای رنگ نور بر روی خلق و خوی افراد تأثیر می‌گذارد. رنگ‌های گرم مثل زرد و قرمز، محرک سیستم عصبی بوده و احساسات را تشدید میکنند و رنگ‌های سرد مثل آبی و سبز، آرامش بخش هستند.
دمای رنگ یک لامپ رشته‌ای 2700 کلوین و دمای رنگ نور خورشید 5500 کلوین است. نور خورشید در طول روز، از رنگ سفید گرم در طلوع، به سفید طبیعی و سپس به سفید خنک در بعد از ظهر تغییر حالت میدهد و در آخر به سفید طبیعی و در غروب به سفید خیلی گرم در می‌آید.
برای رشد رویشی گیاهان باید از لامپهای با درجه کلوین 5000 تا 7000 و برای رشد زایشی، گلدهی و میوه دهی از لامپهای با درجه کلوین 3500 تا 4500 استفاده کرد.
[1] . Correlated Color Temperature
چند ساعت نور مصنوعی برای گیاهان آپارتمانی نیازه؟
گیاهان همانند انسانها و سایر موجودات نیاز به استراحت دارند و این استراحت در تاریکی اتفاق می افتد، بنابراین نباید بصورت 24 ساعته در معرض نور باشند، درست همانند چیزی که در طبیعت وجود دارد. اگر از نور مصنوعی برای پرورش و نگهداری گیاهان آپارتمانی استفاده میکنید 12 تا 16 ساعت روشنایی کافی است و حداقل 8 ساعت تاریکی نیز برای گیاه مورد نیاز است البته برای نشاء ها و گیاهچه ها طول روشنایی را میتوانید تا 18 ساعت برسانید.
انواع نوردهی به گیاهان آپارتمانی
نوردهی از بالا: در این حالت منبع نور در بالای گیاه قرار میگیرد. در طبیعت گیاهان نور را از بالا دریافت میکنند بنابراین بیشتر انرژی از سطوح بالای برگ ها جذب میشود و بیشترین راندمان فتوسنتزی را در نوردهی از بالا دارند. برای نور دهی از بالا بهتر است از لامپهای با نور سفید/آبی استفاده کرد.
نور دهی از پایین: نوردهی از پایین در گیاهان تنها 25 درصد راندمان نوردهی از بالا را دارد ولی برای گیاهان بزرگ مانند فیکوسها این مزیت را دارد که میتواند به داخل توده شاخ و برگ گیاه نفوذ کند و به عنوان نور مکمل میتوان از آن استفاده کرد. میزان کلروپلاست ها در سطح بالایی برگها بیشتر از سطح پایین آنهاست.
بهترین منبع روشنایی برای نوردهی از پایین لامپهای التهابی هستند که نور مستقیم تولید میکنند و نور قرمز آنها بیشتر است و میتواند با نور آبی از بالا ترکیب شود.نوردهی از پایین هرکز نباید به عنوان تنها منبع نوردهی استفاده شود.
نور دهی از جلو: در این حالت منبع نور روبروی گیاه قرار میگیرد بنابراین سایه گیاه بر روی دیوار می افتد.
نقش تاریکی در زندگی گیاهان چیه؟
همان طور که گیاهان برای رشد، نمو و ادامه حیات به نور نیاز دارند تاریکی نیز نقش مهمی در زندگی آنها ایفا میکند؛ به عبارتی گیاهان برای زندگی به دوره‌های روشنایی و تاریکی با هم نیاز دارند که به آن فتوپریودیسم میگویند و عملکرد‌های زیستی گیاهان بدان وابسته است.
اگر گیاهی به صورت 24 ساعت در معرض نور باشد بسیاری از فعالیت‌های آن مانند گلدهی، تولید مثل، تولید میوه و گرده افشانی به خطر می‌افتد.
تاریکی برای جوانه زنی بسیاری از بذرها مورد نیاز است؛ همچنین در ریزش برگها در پاییز نیز مؤثر است و گلدهی بسیاری از گیاهان با تاریکی تحریک میشود.
تاریکی سبب استراحت گیاهان میشود؛ در شب با تاریکی اغلب گیاهان روزنه‌های خود را می‌بندند و استراحت میکنند.
تاریکی در باز و بسته کردن روزنه‌ها نیز نقش دارد؛ در برخی گیاهان تاریکی شب منجر به بسته شدن گلبرگ‌ها و یا جمع شدن برگها میشود.
در تاریکی رشد طولی ساقه گیاهان تحریک شده و رشد برگها کاهش می‌یابد؛ بنابراین رشد رویشی گیاهان نیز وابسته به دوره‌های تاریکی است.
سوالات متداول در خصوص نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی
جدول تقسیم‌بندی گلها و گیاهان آپارتمانی بر حسب نیاز نوری
ابتدا نام گیاه آپارتمانی خود را از ستون نام رایج در فارسی یا انگلیسی پیدا کنید، سپس نگاه کنید در کدام ستون عدد 1 درج شده است تا بفهمید گیاه شما از لحاظ نیاز نوری در کدام دسته بندی قرار میگیرد. برای تفسیر جدول به اینجا مراجعه کنید.
نکات مهم جدول نور گیاهان آپارتمانی:
1-گیاهان سایه پسند برای رسیدن به حداکثر پتانسیل رشدی خود، باید در نور متوسط نگهداری شوند؛ بنابراین هر دو ستون تیک خورده است.
2-کروتون به نور زیاد غیر مستقیم نیازمند است ولی کروتون های بالغ و چندساله آفتاب‌پسند هستند؛ بنابراین هر دو ستون تیک خورده است.
3-کردیلین ها به نور زیاد غیر مستقیم نیازمند هستند ولی گونه های درختی کردیلین آفتاب‌پسند میباشند؛ بنابراین هر دو ستون تیک خورده است.
| نام رایج در فارسی | نام رایج در انگلیسی | آفتاب پسند | نور زیاد غیرمستقیم | نور متوسط | سایه پسند (نور کم) |
|---|---|---|---|---|---|
| سانسوریا شمشیری سبز | Sansevieria Trifasciata | 1 | 1 | ||
| سانسوریا شمشیری ابلق | Sansevieria Trifasciata Laurentii | 1 | 1 | ||
| سانسوریا پاکوتاه سبز | Sansevieria Hahnii | 1 | 1 | ||
| سانسوریا پاکوتاه ابلق | Sansevieria Golden Hahnii | 1 | 1 | ||
| سانسوریا مهتابی | Sansevieria Moonshine | 1 | |||
| سانسوریا بونسل(مدادی، لوله‌ای یا نیزه‌ای) | Sansevieria Cylindrica | 1 | 1 | ||
| کروتون | Croton | 1 | 1 | ||
| اسپاتی‌فیلوم | Spathiphyllum | 1 | 1 | ||
| آگلونما قرمز و صورتی | Pink, Red Siam Aura Aglaonema | 1 | |||
| آگلونما سیلورکوئین، ماریا و پاتایا | Silver Queen,Maria,Pattaya Aglaonema | 1 | 1 | ||
| آگلونما سفیدبرفی | Snow White Aglaonema | 1 | |||
| نخل شامادورا | Chamaedorea Elegans | 1 | 1 | ||
| نخل اریکا | Areca Palm | 1 | 1 | ||
| نخل کنتیا | Kentia Palm | 1 | 1 | ||
| برگ انجیری (مونسترا دلیشسا) | Monstera Deliciosa | 1 | 1 | ||
| پتوس حصیری (مونسترا آدانسونی) | Monstera Adansonii | 1 | 1 | ||
| سروپژیا | Ceropegia | 1 | |||
| بنت قنسول (گل کریسمس) | Poinsettia | 1 | |||
| اگزالیس | Oxalis | 1 | |||
| کردیلین | Cordyline | 1 | 1 | ||
| پُتوس سبز(یشم) | Jade Pothos | 1 | 1 | ||
| پتوس ابلق طلایی | Golden Pothos | 1 | 1 | ||
| پتوس نئون | Neon Pothos | 1 | |||
| پتوس سـاتین (نقـره‌ای) | Satin Pothos | 1 | |||
| پتوس ملکه مرمری | Marble Queen Pothos | 1 | 1 | ||
| پتوس سفید (ارتشی) | N-Joy Pothos | 1 | 1 | ||
| پتوس فرانسوی (مهتابی) | Moonlight Pothos | 1 | |||
| پتوس منجولا | Manjula Pothos | 1 | 1 | ||
| پاندانوس (برگ خنجری) | Pandanus | 1 | |||
| فیکوس آمستل | Ficus Amstel King | 1 | |||
| فیکوس لیراتا | Ficus Lyrata | 1 | |||
| فیکوس الاستیکای سبز (روبوستا، دکورا) | Ficus Elastica (Robusta,Decora) | 1 | |||
| فیکوس الاستیکا ابلق (دوشری، یاقوتی، سه رنگ) | Ficus Elastica (Doescheri,Ruby,Tricolor) | 1 | |||
| فیکوس الاستیکا پادشاه سیاه (شرابی) | Ficus Elastica Black Prince (Burgundy) | 1 | |||
| فیکوس بنجامین سبز | Ficus Benjamina | 1 | |||
| فیکوس بنجامین ابلق | Variegated Ficus Benjamina | 1 | |||
| فیکوس التیسیما | Neon Rubber Tree | 1 | |||
| دیفن باخیا | Dieffenbachia | 1 | |||
| برگ قاشقی سبز | Peperomia Magnoliifolia | 1 | 1 | ||
| برگ قاشقی ابلق | Variegated Peperomia Magnoliifolia | 1 | 1 | ||
| حسن یوسف | Coleus | 1 | |||
| دراسنا مارگیناتا (دراسنا پرچمی) | Madagascar Dragon Tree | 1 | |||
| دراسنا کامپکت | Janet Craig Dracaena | 1 | |||
| دراسنا بلالی | Corn Plant | 1 | |||
| زامیفولیا سبز | Green Zamiifolia | 1 | 1 | ||
| زامیفولیا بلک | Raven Zamiifolia | 1 | 1 | ||
| زامیفولیا ابلق | Variegated Zamiifolia | 1 | 1 | ||
| انواع سرخس | Fern | 1 | |||
| سینگونیوم | Syngonium | 1 | 1 | ||
| شِفلِرا سبز | Schefflera | 1 | |||
| شِفلِرا ابلق | Variegated Schefflera | 1 | |||
| انواع پپرومیا | Peperomia | 1 | |||
| گل حنا (ایمپیشن) | Impatiens | 1 | |||
| انواع کراسولا | Crassula | 1 | |||
| موسی در گهواره ( زیپلین) | Moses In The Bullrush | 1 | |||
| انواع شمعدانی (معمولی، اژدر، عطری و ...) | Pelargonium | 1 | |||
| انواع کالانکوئه (گلدار، اشک تمساح و ...) | Kalanchoe | 1 | |||
| کالانکوئه کرک دار | Kalanchoe Tomentosa | 1 | |||
| انواع بگونیا گلدار (عروس، هلندی و غده ای) | Flowering Begonia | 1 | |||
| انواع بگونیا برگی (مخملی، ببری و خالدار) | Begonia Foliage | 1 | |||
| بگونیا رکس | Begonia Rex | 1 | |||
| انواع کالاتیا | Calathea | 1 | |||
| انواع مارانتا | Maranta | 1 | |||
| گندمی سبز | Spider Plant | 1 | 1 | ||
| گندمی ابلق | Variegated Spider Plant | 1 | 1 | ||
| انواع آنتوریوم (فلامینگو، دم خوکی، مخملی و ...) | Anthurium | 1 | |||
| هویا (پیچ شمعی) | Hoya | 1 | 1 | ||
| فیتونیا | Fittonia | 1 | |||
| کالادیوم (فیل گوش) | Caladium (Elephant Ears) | 1 | |||
| لیندا (پافیلی) | Elephant’S Foot Tree | 1 | 1 | ||
| سیکلامن | Cyclamen | 1 | |||
| آلوکازیا (بابا آدم، گوش فیلی) | Elephant Ear (Alocasia) | 1 | |||
| پاچیرا (درخت پول) | Money Tree (Pachira) | 1 | 1 | ||
| کاج مطبق (آروکاریا) | Norfolk Island Pine | 1 | |||
| پیله آ هندوانه‌ای | Pilea Cadierei | 1 | 1 | ||
| پیله آ پول چینی | Pilea Peperomioides | 1 | 1 | ||
| گل سنگ | Freckle Face (Polka Dot) Plant | 1 | |||
| افوربیا گرانتی (فردوس) | Euphorbia Grantii | 1 | |||
| افوربیا زیگزاگی (پدیلانتوس) | Zigzag Plant | 1 | |||
| افوربیا تریگونا | Euphorbia Trigona | 1 | |||
| افوربیا تیروکالی | Euphorbia Tirucalli | 1 | |||
| افوربیا میلی (گل مرجان) | Euphorbia Milii | 1 | |||
| انواع برگ بیدی (زبرینا، بنفش، کالیسیا و ..) | Tradescantia-Spiderwort | 1 | |||
| برگ عبائی | Cast Iron Plant | 1 | 1 | ||
| برگ عبائی ابلق | Cast Iron Plant | 1 | |||
| بنفشه آفریقایی | African Violet -Saintpaulia | 1 | |||
| سدوم، آئونیوم، غوره ای، آگاو | Sedum-Aeonium-String Of Pearls-Agave | 1 | |||
| هاورتیا، گاستریا | Haworthia-Gasteria | 1 | |||
| آدنیوم، فایوکاریا، استاپلیا، لیتوپس،نخل ماداگاسکار،اچوریا، سمپرویوم | adenium-Faucaria-Stapelia-Lithops-Madagascar Palm-Echeveria-Sempervivum | 1 | |||
| انواع کاکتوس | - | 1 | |||
| کاکتوس کریسمس | Christmas Cactus | 1 | |||
| فیلودندرون برگ انجیری | Tree Philodendron (Philodendron Selloum) | 1 | 1 | ||
| فیلودندرون برگ قلبی (اسکاندنس) سبز | Heartleaf Philodendron-(Scandens) | 1 | 1 | ||
| فیلودندرون برگ قلبی (اسکاندنس) ابلق و لیمویی | Heartleaf Philodendron-(Scandens) | 1 | |||
| فیلودندرون بالا رونده (گوش گرگی) | Climbing Philodendron | 1 | |||
| فیلودندرون شاهزاده نارنجی | Philodendron Prince Of Orange | 1 | |||
| فیلودندرون شاهزاده صورتی | Pink Princess Philodendron | 1 | |||
| سایر فیلودندرونها | - | 1 |
مهدی بقایی سریزدی هستم، محقق و مؤلف در حوزه گیاهان زینتی و آپارتمانی؛ میخوام اینو بدونی که پرورش و نگهداری گل و گیاه نه تنها کار سختی نیست بلکه بسیار آسون و لذت‌بخشه و تأثیرات روحی و روانی خیلی خوبی داره؛ پس منو دنبال کن.
گلدان و تعویض گلدان گیاهان آپارتمانی از 0 تا 100
خاک گیاهان آپارتمانی و معرفی 10 بستر کشت مختلف
تأمین دمای گیاهان آپارتمانی از 0 تا 100
رطوبت گیاهان آپارتمانی و 10 روش تأمین آن
نور گیاهان آپارتمانی، نور گلهای آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی،نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، بهترین نور برای رشد گیاه، نور مصنوعی برای گیاه،نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، لامپ نور گیاهان، گیاهان آپارتمانی کم نور،نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، بهترین نور برای رشد گیاه، نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی، نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی،نور گلهای آپارتمانی، نور گلهای آپارتمانی، گیاهان آپارتمانی کم نور، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،
نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، بهترین نور برای رشد گیاه، نور مصنوعی برای گیاه،نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی، نور گیاهان آپارتمانی،
بسیار عالی و کامل بود ، سپاس از مطالب آموزنده تون
نظر لطف شماست